İran’da karikatürist Atena Farghadani ve ressam Atena Daimi sistemi eleştiren çizimleri nedeniyle rejimin gazabına maruz kalıyor. Tutsak edilen ve bir süre önce tahliye olan karikatürist Farghanadi ölümle tehdit edilirken, ressam Daimi ise tutulduğu zindanda açlık grevi yapıyor
İlgilenenler bilir İran’ın köklü bir kültür sanat tarihi var. Fakat müzisyeninden edebiyatçısına, tiyarocusundan ressamına birçok sanatçı 1979 İslam Devrimi’nden sonra rejim tarafından baskı altına alınarak, işlevsizleştirilmeye çalışıldı. Sanata karşı düşmanlığı olan rejimin kadın sanatçılara ise, hiç tahammülü yok. Rejimin baskısına maruz kalan sanatçılardan tutsaklığı kısa bir süre önce biten karikatürist Atena Farghadani ölüm tehdidiyle karşı karşıya. Ressam Atena Daimi ise, cezaevindeki açlık grevinde direnişini sürdürüyor.
Ataerkil sisteme karşı boyun eğmeyen iki kadın sanatçı, ikisi de Kürt ve isimleri garip bir tesadüf olarak aynı. İkiside sisteme ellerindeki kalemleri ve çizimleriyle meydan okuyor ve bunun bedelini ödemekten çekinmiyor. İşte iki Atena’nın öyküsü…
Karikatürist Atena Farghadani
Hak savuncusu, feminist, karikatürist Atena Farghadani’nin suçları saymakla bitmiyor; Karikatür çizmek, doğum kontrülün yasaklanmasına karşı çıkmak, siyasi tutsakların aileleri ile görüşmek vs. uzayıp gidiyor. Atena, ilk olarak 23 Ağustos 2014’te siyasi tutsakların aileleri ile görüştükten sonra çizdiği bir karikatürü sosyal medyada paylaşmasıyla hedef haline geldi. Gözaltına alındı ve tutuklandı ki, bu karikatüründe devlet-zindan ikilemini ele alıyor, rejim yürütücülerini ‘hayvan’ figürleriyle anlatıyordu.
Evin Cezaevi’nde iki ay hapis yatan Atena Farghadani, 6 Kasım 2014’te çok yüksek bir kefaleti ödedikten sonra serbest bırakıldı. Aralık 2014’te, Evin Cezaevi’ndeki gözaltı şartlarını gösteren ve kınayan bir videoyu YouTube’dan paylaştı. Bunun üzerine 10 Ocak 2015’te tekrar tutuklanarak, cezaevine gönderildi. Kadın bedenini üreme aracına dönüştüren sisteme karikatürleriyle muhalefet etti. Tutuklandı, Haziran 2015’te, 12 yıl 9 ay hapis cezasına çarptırıldı. Atena gözaltına alınma ve kötü muameleye karşı 9 Şubat 2015’te protesto için açlık grevine başladı. “Kalp krizi ve kısa bir bilinç kaybı”ndan sonra 26 Şubat’ta hastaneye kaldırıldı. 3 Mayıs 2016’da Atena, Tahran’daki bir temyiz mahkemesi tarafından cezasını kısaltılarak tahliye edildi. Bununla birlikte, “İran Yüce Lideri’ne hakaret” suçlaması ile halen yaşamı tehdit altında.
Ressam Atena Daemi
Politik aktivist ve ressam olan Atena Daemi de adaşı gibi ‘ağır’ suçlar işleyen kadınlardan. Atena’yı ilk olarak kamuoyu Kobanê ve Gazzeli çocuklar için yaptığı yardım çalışmaları ile göç ve savaşı anlatan resimleriyle tanıdı. Atena Daemi ilk kez 2014 yılının Ekim ayında politik çalışmaları nedeniyle tutuklanarak Evin Cezaevi’ne gönderildi. Atena, 2015 yılının mart ayında Tahran Devrim Mahkemesi’nin verdiği kararla 15 dakikadan fazla sürmeyen yargılamanın ardından 14 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Atena’nın cezası, 2016 yılının Eylül ayında Tahran Temyiz Mahkemesi tarafından 7 yıla indirildi.
Atena 8 Nisan’da işkence ve kötü muameleye karşı açlık grevi başlatmıştı, bu eylemi 31 Mayıs’ta sonlandırdı. Ailesi ile iletişimi tamamen kesik olan Atena’nın açlık grevinden kaynaklı yaşadığı sağlık sorunlarına ilişkin ise, bilgi alınamıyor.
Uluslararası Af Örgütü’nün İran’la ilgili yayınladığı rapor ise İran devleti ile komşusu Türkiye’nin ne kadar birbirine benzediğini anlatıyor adeta. Örgütün raporunda, haksız gözaltı ve tutuklamaların yoğunlaştığına işaret ediliyor ve yargının bağımsız olmadığına dikkat çekiliyor.
Çeviri: Şûjin