Irak ve Suriye’de, egemenlik kurduğu her yerde tarihi eserleri yok eden DAİŞ barbarları, yine de amaçlarına ulaşamadılar. Dahası, kazdıkları tüneller sayesinde daha önce bilinmeyen bazı eserler açığa çıktı
DAİŞ işgali altında büyük zarar gören Irak’a gelen arkeologlar, yıkımdan geriye kalan kültür mirasının peşinde. Örgüt, 2014’ün yazında ele geçirerek hilafet ilan ettiği ve 2017 yılında Irak ordusunun düzenlediği operasyonla kaybettiği Musul kentinde binlerce arkeolojik alanı harabeye çevirmiş, Musul Müzesi’ndeki eserleri parçaladıkları ve Nemrut kentindeki tarihi bölgeleri havaya uçurdukları görüntüleri de paylaşmıştı.
Ama yine de DAİŞ birçok eseri yok etmeyi başaramamıştı. Daha da iyisi, yıkıntılar arasında henüz keşfedilmemiş tarihi bir hazinenin gizlendiği anlaşıldı.
Ayakta kalanlar var
Günümüzde Irak’ın ikinci büyük kenti olan Musul’un eteklerinde yer alan saraylar, tapınaklar ve konakların geçmişi M.Ö. 7’nci yüzyıla dayanıyor. Ancak tarihi duvar ve geçitler dozerlerle yıkılırken, arkeologların toprağın altından çıkardığı eserlerin yüzde 70’e yakını yok oldu. Nergal Kapısı’nı koruyan kanatlı boğa heykelleri ile Hz. Yunus türbesinin gördüğü zarar, beklentilerin de ötesindeydi.
Tüm bu kötü haberler arasında umut verici gelişmeler de vardı: Yunus Peygamber’in türbesi, DAİŞ’in elinden tam zamanında kurtulmuş gibi görünüyor. DAİŞ’in hasar verdiği höyükteki tünellerin duvarları boyunca uzanan muazzam heykeller ile çivi yazısıyla yazılmış levhalar ayakta kalabilmiş.
Yeni keşifler de var
Irak hükümetinin atadığı arkeolog Faleh Noman, Londra’daki British Museum’da konuyla ilgili eğitimini tamamladıktan sonra bölgeye gitti. DAİŞ’in saraydaki tarihi kabartmaları yıktığı balyozları bulan Arkeolog Noman, saraydaki yıkımı “barbarca” diye tanımladı. Irak ordusu, sadece Musul’da 66 antik yerleşim yerinin yıkıldığını belirtiyor. DAİŞ bazı tarihi eserleri yağmalarken, bazılarını karaborsada satmak için sökerek buradaki tarihi mirası da cephaneliğe dönüştürmüş.
Bu arada, DAİŞ’in kazdığı tünellerde duvarlar boyunca uzanan heykeller, bölgedeki en önemli buluşlardan. Sümerler döneminden kalma Tello, dünyada bilinen en eski kentlerden biri. Bu dev antik kent Nemrut’u andıran bir yapıya sahip. Dünya 5 bin yıl önce yazıyı bulan Sümerlerin varlığından, buradaki çiviyle yazılmış levhalar sayesinde haberdar olmuştu. Belki de burada, Antik Yunan tarihinin de öncesine dayanan, eski bir demokrasi formu yaşam bulmuştu.
Keşfedilen eserlerden bazıları, Mezopotamya’nın en kutsal bölgelerinden sayılan ve görkemli yapısıyla tanınan Ningirsu Tapınağı’nın tarihi duvarlarıydı. Fırtına Tanrısı’na adanan 4 bin yıllık tapınak şu ana dek daha çok çivi yazıları nedeniyle ilgi görse de, bu son keşifler Irak’ın arkeolojik tarihi için bir dönüm noktası olabilir.
MUSUL