Donbass savaşının başkentinde yıkımın izleri…

Okay DEPREM
Donetsk

Donbass bölgesinin başkenti Donetsk, yayıldığı sınırlar, içerdiği kasaba ve beldeler dolayısıyla eski Ukrayna’nın güneydoğusunda 2014’te patlak veren savaşta toplamda en fazla zarar görmüş yerleşim birimi.

Bir milyon nüfuslu şehrin yayıldığı devasa alanın kuzey, batı ve güney sınırına komşu ilçeler de çok ağır bir fatura ödemiş; Kiyevskiy, Kuybışevskiy, Kirovskiy, Petrovskiy ve Leninskiy ilçelerinin sivil yerleşim birimleri aylar boyunca Ukrayna ordusu tarafından neredeyse aralıksız olarak ateş altında tutulmuştu.

Savaşın, 2015 kışı sonlarından 2016 sonbaharına kadar süren düşük yoğunluklu ikinci döneminde bile başkentin belirli semtleri sayısız kez topların, mermilerin hedefi oldu.

ENKAZLARA DOKUNULMUYOR

Kievskiy, Donetsk’in en büyük ilçelerinden ve aynı zamanda 2014-15 döneminde en fazla hasara uğrayan konut bölgelerinden biri. Tramvayın indiği hatta paralel sırasıyla, kurşunların isabet etmesi ve şarapnel parçalarının sıçraması sonucu delik deşik olmuş dükkanlar, pencere çerçeveleri, panjurları; camları inmiş ve pek çoğu halen tam anlamıyla takılamadığı için muşamba veya plastikle örtülmüş veya sakinlerin korku ve endişelerinden dolayı cam bölmeleri büyük tahtalarla kapladıkları birkaç katlı binaları görülüyor.

Sanki bilerek bırakıldığı imajı veren büyük bir marketin metal iskeletlerden ibaret enkazı şaşırtıyor. Hakikaten de, şehrin belli noktalarında bir iki yılını doldurmuş pek çok ‘savaş-harabesi’ne kimi zaman bilinçli olarak ve halka teşhir etmek gayesiyle hâlâ dokunulmuyor.  

İNŞAAT MALZEMELERİ YETMİYOR

P. Popoviça Sokağı üzerinde yürürken; asfaltın havan topu, büyük top mermileri ve şarapnel parçaları ile nasıl tahrip olduğunu fark etmemek mümkün değil. Zamanında ufak bir iş merkezi olduğu tahmin edilebilen üç katlı bir yapının ön cephesi darmadağın olmuş, kimi konutların pencere açıklıkları kiremitten kesme taşlarla örülmüş…

“Genç Madenciler Caddesi”ne doğru inerken bir başka eski mağazadan da geriye yalnızca çelik ve plastik iskelet ile kaplamaların kaldığını görüyor ve hemen belgeliyoruz söz konusu savaş izlerini. Giriş katında bir mini barın olduğu mütevazı bir yapının, mermi delikleriyle dolu prefabrik kaplamasının önünde birkaç kişi oturmuş bir şeyler içiyor.

İvanovka Mahallesi’ne doğru ilerlerken kimi zaman çatısı uçmuş, kimi zaman ikinci katları yıkılmış, kimi zaman ise duvarları kocaman top, havan ve roket mermilerinin açtığı delikler nedeniyle devrildi devrilecek halde duran müstakil ev manzaraları bizleri karşılıyor.

İşin hem ilginç hem de trajik tarafı, bu konutların sahiplerinin önemli bir kısmının aynı konutlarda ikamet etmeye devam etmeleri.
Görünen o ki, ‘Donbass’ı Ayağa Kaldırma Merkezinin temin etmeye çalıştığı inşaat malzemeleri her şeye karşın yeterli gelemiyor.

HAYAT YİNE DE DEVAM EDİYOR

Çasov Yarskaya Sokağı’nda dev toplar koca bir binanın bir kısmını resmen yerinden söküp atmış. Donetsk’in topu topu birkaç kilometre uzunluğundaki Kiyevskiy Caddesi, Ukrayna mevzilerinden açılan ağır bombardımandan en fazla etkilenmiş temel arterlerin başında geliyor. Yolun her iki tarafı da yıkık dökük troleybüs-minibüs duraklarından ve hepsi de tek kelimeyle karartılı viranelere dönüşmüş kaldırım üzeri dükkan ve büfelerden geçilmiyor.

Gene de birtakım yeni ufak mağazalar hizmet verirken, durakların harabe halini umursamaz şekilde insanlar ulaşım araçlarını buralarda bekliyor ve her şeye karşın hayat devam ediyor…

Eski ticaret merkezinin yerinde şimdilerde yeller eserken, vaktiyle içerisinde kaç kişinin ölmüş ve yaralanmış olduğunu tahmin etmek bile insanı fazlasıyla tedirgin etmeye yetiyor.

BOMBALANAN EKİM PAZARI

Ekim (Oktyabrskiy) Pazarı, Donetsk’in en büyük sabit pazarlarından. 2015’te bir gün ortasında Ukrayna güçlerinin feci şekilde bombalamasına maruz kalması neticesinde sayısız insan yaşamını yitirmiş ve yine onlarcası da ağır yaralı olarak kurtulabilmişti.
Aradan geçen bunca zamana karşın, hem pazarın hâlâ elden geçirilmemiş olması insanı hayrete düşürüyor hem de olay öncesi burada çalışmakta olan yüzlerce kişinin iş güç namına ne yapıyor oldukları düşündürüyor.

Epeyce geniş bir alana yayılan kompleksin dış çeperinde tek tük minik büfelerin semt halkının ihtiyaçlarını az çok gidermek üzere çalıştığı gözleniyor. Pazar yerinin minibüs durağının da, sıkça görmeye alışkın olduğumuz biçimde halen çatısız, derme çatma durumunu koruduğu gözümüzden kaçmıyor. Buradan hemen sonra bizi, ilk defa göreceğimiz şehrin yegane camisi karşılıyor. Mabedin kubbe altı payandalarının aralarında top mermilerinin açtığı gedikler hâlâ yerinde duruyor. Ve finali, açılan tank ateşleri sonucunda bir kısmı parçalanan 10 katlı bir apartmanı ziyaret ederek yapıyoruz… 

AĞIR SİLAHLARLA VURULDU, ZARAR GÖRMEYEN KONUT KALMADI

Yasinovatya, Donbass’ın en büyük kenti Donetsk’in tam kuzeyinde yer alan ufak bir yerleşim birimi. Demir yollarının kavşak noktası olması ve bölgenin en önemli fabrikalarından olan maden makineleri inşa kompleksine ev sahipliği yapması dolayısıyla kritik bir şehir. Savaş öncesi nüfusu 35 bin olan kent, kuzey yönünde Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin (DNR) sınırlarının hemen öncesinde yer alan son temel yerleşim noktası. Hem batı hem de kuzey yönünden Ukrayna’nın ağır silahlı mevzilerine açık konumda olan Yasinovataya, bölgede savaş patlak vereli en çok hedef alınan yerlerin başında geldi.
Yasinovataya’daki kamu binaları ve sivil yapıların çok önemli bir kısmı top, roket ve tank ateşleriyle zarar görmüş. Eski kültür sarayı ise kısmen yıkılmış, kapkara is kaplı konut binalarının önünden geçerken şehrin yıkım tarihçesini hatırlıyoruz…

SAVAŞA KARŞI BİNLERCE İMZA

27 Temmuz 2017 tarihinde, ilk defa Ukrayna ordusu tarafından hedef alınan Yasinovataya’da, o tarihin yıl dönümünde Lenin Meydanı’nda büyük bir protesto mitingi yapılmıştı. Aylardır neredeyse gün aşırı mermilerin hedefi konumundaki kent halkı birkaç ay önce, Ukrayna tarafından durmak bilmeyen ateş konusunda binlerce imza toplayıp yörede bulunan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerine teslim etmişlerdi. Yasinovataya’yı özellikle 2016 yılı boyunca Ukrayna’nın 58 ayrı motorize piyade tugayı havan topları ile farklı tarihlerde sayısız defa vurmuştu.

4 BİN DONBASSLI YAŞAMINI YİTİRDİ

Eylül ayında ilan edilen ancak tam olarak uygulanması birkaç günü ancak bulan geçici ateşkesin ardından son olarak 3 Ekim günü Ukrayna cephesinden açılan ateş sonucunda tam dokuz ev ile bir gaz boru hattı ciddi biçimde hasar görmüştü.
DNR yetkililerinin verdiği bilgilere göre Yasinovataya’da şu ana kadar toplam 563 maddi hedef açılan ateşlerden nasibini alarak yıkıma uğradı.
Bugün, zarar görmeyen müstakil konut kalmadığı görülüyor.
Donbass’ta, Ukrayna Hükümetinin fitilini ateşlediği çatışmaların başından bu yana 4 bin 118 kişi hayatını kaybederken, 6 bin 322 kişi de çeşitli şekillerde yaralandı.
Ölenlerin 73’ünün ise henüz 18 yaşını doldurmamış çocuk ve ergenlerden oluştuğu belirtiliyor. 

EN SON EKLENENLER