En önemli özyönetim deneyimlerinden biri olan Fatsa’nın mimarı Fikri Sönmez’in yaşamını yitirmesi üzerinden 32 yıl geçti. “Ne yaptıysam halkım için yaptım” diyen Sönmez’in arkadaşları ve oğlu, Fatsa’da yakılan işaret fişeğinin ete kemiğe büründüğünü belirterek mücadele çağrısında bulundu.
Türkiye tarihine özyönetim deneyiminin önemli mimarlarından biri olarak geçen “Terzi Fikri” lakaplı Fatsa Belediye Başkanı Fikri Sönmez’in 32’nci ölüm yıldönümünde mücadele arkadaşları ve oğlu Sönmez’i anlattı.
TERZİ FİKRİ’DEN BU GÜNE DEĞİŞMEYEN POLİTİKA
O dönem Devrimci Yol hareketi içerisinde yer alan İbrahim Akın, Türkiye’de o dönem yükselen bir siyasal mücadele pratiği olduğunu belirterek, “Fikri Sönmez’in gerçekten tarihte rolü önemli. Aynı zamanda bir insan olarak da çok önemli biriydi. Halk ‘Terzi Fikri varsa biz de varız’ diyordu. Onun adaylığı ile bilinen bir yapı oldu. Kendi söz ve kararlarını inşa eden, mevcut tekçi devlet yapısı karşısında farklı bir siyaset yapısının olması modeli yaşanmaya başlandı” diye konuştu.
Söz konusu modelin ardından Fatsa için “Bir anlamda işgal edildi” diyen Akın, “Aslında insanların o günlerde kendi kendini yönetmesini, söz, karar ve iktidar sürecinde ‘biz de varız’ demesine karşın olağanüstü hal koşulları inşa edildi. Bugün de aynı şey inşa edildi. ‘Hayır biz kendi kendimizi yöneteceğiz’ diyen insanların tepesine çökmüş bir anlayış ve politika var. Fatsa’yı anlamak, söz kullanmak önemli. O zaman küçük bir ateşti belki; ama o ateş aslında bakarsanız dünyanın bir çok yerinde deneyim olarak biliniyor” diye konuştu.
‘FATSA MODELİNİ ÜLKEYE YAYMAK GEREKİYOR’
Sönmez’in oğlu Naci Sönmez ise, Fatsa’yı ve yaşananları nostaljik bir şekilde okumadığını belirterek, “Fatsa’da Fikri Sönmez’in yaktığı işaret fişeği esas olarak bugünkü sosyal mücadelelerde, kimlik mücadelelerinde, özgürlük mücadelelerinde ve bir şekilde yerinden yerelden demokrasinin geliştirilme mücadelesinde kendini bulan bir anlayıştır. Kürt coğrafyasında yerinden özerk yönetim taleplerinde ve Rojava’da okuyabiliriz. Bunun Avrupa tarihinde de yeri var. Türkiye demokrasi güçleri demokratik bir ülke nasıl yaratılacak arayışı içerisinde olan herkesin kendi tarihindeki bu Fatsa deneyimine bakması gerekir. Fatsa’nın işaret fişeğini ete kemiğe büründürecek bir model olarak ortaklaştıralım ve geleceğe yürüyelim. Bu modeli Türkiye’ye yayalım” diye kaydetti.
TERZİ FİKRİ KİMDİR?
1938 yılında Fatsa’nın Kabakdağ köyünde doğan Fikri Sönmez, ilkokulu bitirdikten sonra ailesinin geçimine katkıda bulunmak için terziliğe başladı. 60’lı yıllardan itibaren Türkiye İşçi Partisi (TİP) içerisinde çeşitli kademelerde görev alan Sönmez, bu yıllarda yükselen gençlik mücadelesine katılarak, özellikle Karadeniz bölgesinde emekçilerin ve yoksul köylülerin örgütlenmesinde çalıştı. 1972’de THKP-C Davasından yargılanan Sönmez, 20 ay kadar tutuklu kaldıktan sonra tahliye edildi. 12 Mart darbesinin ardından Karadeniz’deki devrimci mücadelenin örgütlenmesinde genç devrimcilere her zaman örnek oldu. 1978 yılından itibaren devrimci sosyalist grupların Fatsa’da hakimiyetini sağlaması ile birlikte, 1979 yılında Belediye Başkanı Nazmiye Komitoğlu’nun vefatıyla yapılan ara seçimde Fatsa Devrimci Yol ekibinin adayı olan ve mesleğinden dolayı “Terzi” lakabıyla anılan Fikri Sönmez belediye başkanı olarak seçildi. Sönmez’in seçilmesi ile birlikte Fatsa, özelliklerine göre 11 bölgeye ayrılarak “Halk Komiteleri” oluşturulurken, iki ayda bir yapılan halk toplantılarında komite üyeleri belediye çalışmalarını denetleyip belediye yönetimine katkıda bulundu.
‘BEN NE YAPTIYSAM HALKIM İÇİN YAPTIM’
11 Temmuz 1980 tarihinde ilçeye binlerce asker ve polisin katılımıyla düzenlenen “Nokta operasyonu” ile ilçe merkezinde tanklar yürürken, yurttaşların ikinci bir emre kadar sokağa çıkmaları yasaklandı. Operasyondan önce dönemin Başbakanı Süleyman Demirel ve bakanlarının Fatsa’yı hedef gösteren söylemlerine rağmen Adalet Partisi (AP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Milli Selamet Partisi (MSP) ilçe başkanlarının dahi yaptıkları “Fatsa’da komünist işgal yoktur. Fatsa’da ateş ile barut yok, böylesine huzurlu bir yerde olay çıkartmayı istemek niye?” açıklamaları operasyonu durduramazken, aralarında Fatsa Belediye Başkanı Fikri Sönmez’in de bulunduğu onlarca kişi gözaltına alınarak tutuklandı, bir o kadarı da katledildi. Yıllarca süren işkenceler, cezaevleri ve yargılamanın ardından Sönmez daha fazla yaşananlara dayanamadı. Mahkemede halka olan bağlılığını “Ben ne yaptıysam halkım için yaptım” diyerek anlatan Sönmez, 4 Mayıs 1985 günü cezaevinde kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdi.