ORAL ÇALIŞLAR
Hamdullah Çelebi olarak da bilinen bu Alevi Pir’i; Osmanlı mahkemesinde yaptığı dik başlı, inançlarının arkasında duran ve Osmanlı zulmünü eleştiren savunmasıyla ünlüdür. Geçen hafta hikayesini yazmıştım. Gelin bu hafta da Hamdullah Efendi’nin babası Feyzullah Efendi’nin hikayesini dinleyelim.
Bir toplantı için geçen hafta gittiğim Amasya’da, Alevi Pirlerinden Pir Hamdullah Efendi ve eşinin yattığı türbeyi de ziyaret etmiştim.
“Pir Hamdullah Efendi’nin Türbesi’nde” başlıklı yazımda şunları ifade etmiştim: “Dönemin Hacıbektaş Dergahı Piri, Çelebi Feyzullah Efendi, bu girişimlerin(Yeniçeriliğin kaldırılması ve Bektaşi dergahlarının kapatılması) bir parçası olarak İstanbul’a getirildi, yargılandı ve asıldı. Yerine geçen oğlu ise, bizim Amasya’da türbesini ziyaret ettiğimiz Hamdullah Efendi idi. Onu da Kırşehir’de yargıladılar, idama mahkum ettiler. Cezası, Padişah’ın son anda yetişen fermanıyla Amasya’da, sürgüne dönüştürüldü(1827)… 1836’ya kadar sürgünde yaşayan Hamdullah Efendi, Amasya’da yaşamını yitirdi.
Hamdullah Çelebi olarak da bilinen bu Alevi Pir’i; Osmanlı mahkemesinde yaptığı dik başlı, inançlarının arkasında duran ve Osmanlı zulmünü eleştiren savunmasıyla ünlüdür. Bu savunma, sonradan arşivlerden bulundu ve günümüz Türkçesiyle basıldı.”
OSMANLI BELGELERİ
Amasya’dan bir telefon aldım. Bize türbeyi gezdiren Adıgüzel Erbaş, kendi büyüklerinden Hamdullah Efendi’nin babası Feyzullah Efendi’nin hikayesini dinlemişti. Konuyu araştırmamı istedi. Onun bilgisine göre idam söz konusu değildi.
Hacıbektaş Postnişini Veliyettin Ulusoy’dan da bir mektup aldım. ” Bir noktayı düzeltmek istiyorum. Yazınızın 3. Paragrafında; “Dönemin Hacıbektaş Dergahı Piri, Çelebi Feyzullah Efendi, bu girişimlerin bir parçası olarak İstanbul’a getirildi, yargılandı ve asıldı ….” diyorsunuz.
Bu doğru değil, doğrusu; Feyzullah Çelebi, Hamdullah Çelebi’nin babasıdır. Bu olaylardan çok daha önce İstanbul’da bulunduğu bir sırada vadesiyle Hakk’a yürümüştür. Mezarı İstanbul Şahkulu Dergahındadır. Feyzullah Çelebi Hakk’a yürüdükten sonra geleneğe göre Hamdullah Çelebi Hacıbektaş Dergahı postnişini olmuştur. Düzeltirseniz sevinirim.Saygılarımla.. Veliyettin Ulusoy”
Bu uyarılar üzerine, kaynakları yeniden taradım. Ve benim yazımdaki “Feyzullah Efendi yargılandı ve asıldı” bilgisinin yanlış olduğunu anladım.
Baki Öz’ün derlediği “Alevilik ile ilgili Osmanlı Belgeleri”, (Can yayınları, İstanbul 1995, 1.baskı) kitabında yer alan iki belge, Feyzullah Efendi’nin idam edilmediğini ortaya koyuyor.
II. MAHMUT’UN FERMANLARI
Kitapta yer verilen “Belge 72″de II.Mahmut’un bir fermanı dikkati çekiyor : “Hacıbektaş Dergahı postnişinliğinin Mürsel oğullarından Muhammet Hamdullah Efendi’ye verilmesi hakkında Padişah II.Mahmut’un beratı: (…) ‘Anadolu illerinde Hacıbektaş Zaviyesi Vakfının yetkili olan Mürseloğullarından Şeyh Bektaş Çelebi oğlu Feyzullah Efendi vefat edince, yeri boşalmakla büyük oğlu olup bu göreve yakıştığı için meşihat (şeyhlik, postnişinlik) görevine bakmak üzre Padişah beratının verilmesi konusunda Yeniçeri Ağası Emir Hasan’a bildirmekle…”
Yine aynı kitapta “Belge 73″te Feyzullah Efendi’nin ölümü II.Mahmut’un bir başka fermanında da geçiyor: “(…)Hacı Feyzullah Çelebi, bazı görüşmeler için benim onurlu evime gelmişken ve şu anda Üsküdar bölgesinde Merdivenli semtine konuk iken, Allah’ın emri ile öbür dünyaya göçmüştür.”
Bu iki belge gösteriyor ki, Hamdullah Efendi’nin babası Feyzullah Çelebi, İstanbul’da yargılanıp asılmamıştı. 1824 yılında eceliyle ölmüş, Göztepe Merdivenköy’deki Şahkulu dergahına gömülmüştü.
Uyarıları için Veliyettin Ulusoy’a ve Adıgüzel Erbaş’a teşekkür ediyorum…