Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bazı millyetçi rahipler, Moskova’dan koparak kendi kilise teşkilatlarını kurmuştu. 2018 yılında Fener Patrikhanesi, bu milliyetçi kiliseleri kendi himayesine aldı ve Ukrayna’nın Moskova Patrikhanesi’nin değil, kendisinin dini alanına girdiğini duyurdu. Ukrayna, Moskova Patrikhanesi açısından büyük önem taşıyordu, bu nedenle Fener’in bu kararı, Moskova’nın Fener’le ilişkileri koparmasına yol açtı. Bu, dini bir meseleden ibaret değildi: Doğu Avrupa halklarının büyük kısmı Ortodoks olduğu için 1940’ların ortalarından beridir Doğu Avrupa ve Balkanlar’daki halklar üzerindeki nüfuz mücadelesinde ABD ve Rusya, dini yönteme başvuruyor. O tarihlerden beridir Kremlin yönetimi, Doğu Avrupa’daki halkları etkilemede Moskova Patrikhanesi’ni kullanırken Fener Patrikhanesi, ABD’nin bu coğrafyadaki politikalarının dayanağını oluşturmakta.
Ancak Rusya’nın 2014’te Ukrayna’nın Kırım Yarımadası’nı ilhak etmesi, son olarak da Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlaması, Moskova Patrikhanesi’ni çok zor duruma soktu. Çünkü Moskova Patrikhanesi bir taraftan, hemen her konuda Rusya yönetimini destekliyor fakat diğer taraftan da Rus ve Ukrayna halklarının kardeş olduğunu savunuyor. Fakat iki ülkenin çatışması, Ukrayna’da Moskova Patrikhanesi’ne bağlı olanların kopması riskini doğuruyor. Bu savaş başladığında bir taraftan bu savaşın kutsal olduğunu söylerken diğer taraftan da “kardeş kanının dökülmesine” bir an önce son verilmesi dileklerini dile getirdi. Fakat bu dileği de Ukrayna’da Moskova Kilisesi’nden kopuşlara engel olamadı. Ukrayna’da savaşla birlikte Rusya’yla bağlantılı her şey düşman olarak görülüyor. O nedenle, Moskova’ya bağlı cemaatlerin büyük kısmı, ayinlerde Patrik Kiril’in adını anmayı bıraktı. Ukrayna’da Moskova’ya bağlı kiliseler, Ukrayna ordusunun başarısı için dua edip Ukrayna ordusu için yardım toplamaya başladı. Bazı cemaatlerse Fener’e geçmeye başladı. Fener’in Ukrayna temsilcisi, bütün Ortodoksları Fener’e geçmeye çağırdı.
Eğer Rusya, bu savaşı zamanında makul bir şekilde bitirmezse Ukrayna’yı tamamen kendisinden uzaklaştırdığı gibi ABD’nin dini planlarına da zemin yaratmış olacak.
Bu konuları irdeleyen, Cumhuriyet Yayınları’ndan çıkan “Rusya-Batı Çatışması’nda Fener Rum Patrikhanesi” adlı kitabımı, bu vesileyle, tekrar tavsiye ediyorum. Kitabı şu adresten sipariş edebilirsiniz: https://www.cumhuriyetkitap.com.tr/rusya-bati-catismasinda-fener-rum-patrikhanesi