ReutersHerson sakinleri Rusya’nın bu şehirde Ukrayna yanlısı gösterilerle karşılaşmayı beklemediğini söylüyor.
Melitopol ve Herson dahil Ukrayna’nın güneyinin büyük bir kısmı artık Rus işgali altında. Haftalar sonra bile hala muhalif kalmayı başaran bu iki şehrin sakinleri, Rus kontrolündeki hayatlarını BBC’ye anlattı.
150 binlik nüfusuyla küçük bir şehir olan Melitopol’de yaşayanlar Rusya kuvvetlerinin, kentin 250 kilometre güneybatısındaki Kırım’dan geldiğini ve Ukrayna askerlerinin savaşmadan gittiğini anlatıyor.
Mariupol ve Çernihiv’de yaşananlara bakınca “Belki bu yapılacak doğru şeydi” diyor bir kadın. Bu kentler geçtiğimiz haftalarda acımasız çatışmalara ve bombalamalara tanık oldu. Ölen sivillerin sayısının yüksek olduğu düşünülüyor.
“Ancak sanki bizi bir canavar tarafından paramparça edilmeye bıraktılar” diye ekliyor acı bir şekilde.
Herson, 290 binlik nüfusuyla Melitopol’ün neredeyse iki katı büyüklükte. Yerel bir gazeteci BBC’ye, Rusya’nın şehrin kontrolünü savaşın ilk birkaç saatinde ele geçirdiğini söylüyor.
Rus ilerlemesine karşı Ukrayna Ordusu’nda büyük bir direniş yoktu ve şehir, az sayıda Kalaşnikof ve molotof kokteyli bulunan yerel kara kuvvetleri tarafından savunuldu.
Media Platform VhoruHerson’daki Rusya karşıtı protestoda bir kadın “Ukrayna savaşçılarına zafer” yazan pankart taşıyor.
“Ruslar tankları ve zırhlı araçlarıyla ilerledi. Askeri kuvvetlerden teslim olmalarını isteyebilirdi ancak onun yerine ağır silahlarla ateş açtılar” diyor gazeteci. “İnsanların ölülerini toplamalarına izin vermediler. Diğerlerinin onları görmesini ve korkmasını istediler.”
Gazetecinin anlattıkları BBC’ye konuşan beş farklı şehir sakini tarafından doğrulandı. Ancak Rusya Savunma Bakanlığı kentin alınması sırasında savunma kuvvetlerine ateş açıldığını bildirmedi.
BBC’nin öğrendiğine göre, Rus ordusunun Herson’a gelmesinden itibaren ilk 24 saat çok sayıda saldırı oldu. Bir tanık o günü “Evimizde kaldık ancak evlere, ağaçlara ve araçlara açılan ateşi duyabiliyorduk” şeklinde anlatıyor.
Ertesi gün Rus askerler yerel televizyona gitti ve mühendisleri Rus kanallarını yayınlamaya başlamaya zorladı.
Igor Tsurkan/suspilne.khersonHerson’da eskiden Ukrayna ordusunun bürosu olarak kullanılan bir binada Rusya bayrağı görünüyor.
Bir Hersonlu bize Rusya’nın getirdiği kuralları açıkladı. Ona Ukrayna bayrağının kaldırılmayacağı ve Herson’da “kurallara uyulduğu sürece hayatın normal devam edeceği” söylenmiş.
“Rusların bizi aramasına izin vermeye hazır olmalıydık” diye ekliyor, “Sosyal medyada paylaştıklarımız ve özel mesajlarımız dahil olmak üzere telefonlarımızı kontrol edebilirlerdi”.
Kenttekilerin anlattığına göre, Rus askerler eğer gördükleri şeyden hoşnut olmazsa telefonlarını alabiliyordu.
Kısa süre sonra Rusya karşıtı gösteriler başladı. Hersonlular Rus askerlerinin buna şaşırdığını ve hatta başta korktuklarını söylüyor.
Şehir sakini bir kadın BBC’ye, “Meydana asker ve zırhlı araç gönderdiler ve protestocuları bu araçlarla geri itmeye çalıştılar fakat insanlar korkmamıştı. Bu Rusların kafasını gerçekten karıştırdı” diyor.
Melitopol’deki resim farklıydı. Rus askerlerinin protestocuları dövmeye ve gözaltına almaya başlaması uzun sürmedi.
Bir kişi BBC’ye, Rus askerlerin protestoları organize edenleri hedef aldığını ve yavaş yavaş onların ortadan kalktığını söyledi.
BBCRus askerleri Melitopol’deki protestolara şiddet uyguladı.
Bir kadın “Başta her gün protesto ettik” diyor, “Ancak daha fazla insan gözaltına alındı ve onlar çok kötü dövülüyordu”.
Melitopol’deki en büyük protestolardan biri 11 Mart’ta şehrin Belediye Başkanı Ivan Fedorov’un Rusya askerleri tarafından alıkonulduğu zaman gerçekleşti.
14 Mart’taki protesto da geniş çaptaydı ancak farklıydı. Eyleme katılanlar BBC’ye, Rusya’nın pek çok zırhlı aracı şehrin ana meydanına gönderdiğini ve 100’den fazla askerin protestocuların etrafını çevirdiğini söylüyor.
Protestocular hazır bekleyen keskin nişancıları görebiliyordu.
Gösterilere katılan bir kadın askerlerin pek çok kişinin kimliğini aldığını söylüyor: “Pasaportlarımızın işe yaramaz kağıt parçaları olduğunu söylediler”.
Herson’daki Rus askerler de sonunda sinirlendi.
BBCPek çok Hersonlu Rus askerlerinin dağıttığı yiyecekleri reddetti ve bazıları onları ateşe verdi.
Bir kişi BBC’ye şöyle anlatıyor: “Bizim söylediğimiz Ukrayna şarkılarını bastırmak için yüksek sesle müzik çalarak protestocu kalabalığın üzerine araç sürüyor ya da hareket çekiyorlardı”.
21 Mart’taki bir Rusya karşıtı protesto sırasında tansiyon yükseldi, Rus askerler daha fazla ateş açtı ve bir sivil yaralandı. Şehir sakinleri o olaydan sonra internet bağlantısının kötüleştiğini söylüyor.
BBC Rusya Savuma Bakanlığı’na Herson’daki ateş açma konusunu sorduğunda cevap alamadı ve Rus yetkililerden herhangi bir yorum gelmedi.
Melitopol’dekiler daha büyük bir şiddetin yaşandığından bahsediyor.
Bir kadın, bir ergen çiftin Ukrayna bayrağı taşıdıkları için Rus askerleri tarafından durdurulduğunu anlatıyor: “17 yaşından büyük olamayacak bir kız ve bir erkek. Ruslara ‘Ne yapıyorsunuz’ dedim. ‘Bunlar çocuk!’ Asker ‘Burası Rusya’ derken çocuk bağırdı ‘Ukrayna’ya zafer!’ Ve çocuğu dövmeye başladılar. Yerdeki bayrağı aldım ve onu kendim sallamaya başladım.”
Kadın Rus askerlerin tehdidine rağmen bayrağı indirmeyi reddettiğini söylüyor: “Beni korkutmaya çalıştılar, Bana neler yapacaklarını söylediler. Ben de ‘Umrumda değil’ dedim”.
Reuters13 Mart’ta Herson’da düzenlenen protesto.
Melitopol Belediye Başkanı 16 Mart’ta Ukrayna’nın hapis tuttuğu dokuz Rus askerine karşılık salıverildi.
Kısa süre sonra protesto etmek imkansız hale geldi.
Melitopollü bir kadın BBC’ye, “Moskova’daki hayat da bu şekilde muhtemelen. Ne zaman ki bir yerde toplanmaya çalışsak askerler ortaya çıkıyor ve bizi engellemeye başlıyor” diyor.
Başka bir Melitopollü, toplumsal duruşu kaybetmemek için gösterilerin Zoom üzerinden organize edilmeye başlandığından bahsediyor.
Bu sırada Herson’da Rus askerleri Ukrayna polislerinin, askeri kuvvetlerinin, gazetecilerin ve sivil aktivistlerin evlerine baskın yapmaya başladı.
Bazıları bu aramaların kimi zaman şiddetli olduğunu söylüyor. Rus askerler kapıları kırıyor ve insanların evine zola giriyordu. Biri bize, banyo lavabolarının ve klozetlerinin kırıldığını söyledi.
Bir şehir sakini Rus kuvvetlerinin kontrolü daha rahat sağlayacaklarını düşündükleri için Herson’un Rusça konuşan bir şehir olmasını umduklarını söylüyor.
“Rusya propagandası Herson’da çok sayıda Rus desteği olduğunu aktarıyor ancak gerçek farklı.”
Rus askerleri yemek dağıtarak Herson’daki yerel insanları kazanmayı denediler. Şehir sakinleri bazı insanların, özellikle evsizlerin ve az gelirlilerin bunu kabul ettiğini söylüyor.
“Ruslar sonra onları kaydetti ve kamerlara ne kadar müteşekkir olduklarıyla ilgili çeşitli şeyler söylemelerini istediler.”
ReutersHerson’da Rus askeri araçlarına doğru bağıran protestocular.
Herson’dakiler için şehirden ayrılıp Ukrayna kontrolündeki bölgelere gitmek mümkün değil. Ancak Rus ordusu Rusya’ya bağlı Kırım’a geçen otobüsler sunuyor.
BBC’ye konuşan Hersonlular Rusya işgalinin uzun sürmeyeceği ve Ukrayna Ordusu’nun yakında şehri geri alacağı konusunda kendilerinden eminler.
“Savaşın çok ağır olacağı konusunda endişeliyiz ve Mikolaiv’de olduğu gibi Ruslar şehirdeki her yola mayın döşeyecek. Ancak biz her şey için hazırız. Saklanacağız ve bu işgalden kurtulmak için her şeye katlanacağız” diyor bir kent sakini.
Rusya Savunma Bakanlığı Ukrayna’da sivillerin yaşadığı bölgelere mayın döşenmesiyle ilgili iddialara yorum yapmadı.
BBCMelitopol’de bir binada Ukrayna bayrağı renklerinde Ukraynaca “Kazanacağız” yazıyor.
Melitopol’deki konuştuğumuz insanların tavrı da benzerdi.
Bir kadın büyük büyükannesinin 1920’lerde Bolşevikler tarafından bir “kulak” yani zengin çiftçi olmakla itham edildiğini, gözaltı ve sürgün tehdidi yaşadığını anlatıyor:
“Sadece anavatanında kalabilmek için evini yaktı ve kulübeye taşındı. Ben de aynısını yapabilirim. Hiçbir yere gitmiyorum”.