“Kamber Ateş nasılsın” sözleriyle hafızalarda yer edinen ve 12 Eylül darbe döneminde yaşanan baskı ve işkencenin sembollerinden olan İpek Elmas, hayatı boyunca anadilinden başka bir dil kullanmayarak, bir direniş geliştirdi.
Türkçe bilmediği için oğlunu ziyaret ettiği sırada tek bildiği söz olan “Kamber Ateş nasılsın?” sözlerini sarf etmesiyle tanınan ve 12 Eylül askeri darbe döneminde yaşanan baskı ve işkencenin sembolü haline gelen İpek Elmas, 11 Şubat’ta İstanbul’da yaşamını yitirdi. İpek Elmas, yaklaşık 12 yıldır sağlık sorunları nedeniyle çıkmak zorunda kaldığı ama ruhen asla terk etmediği Sivas’ın İmranlı ilçesinde bulunan Dereköyü’nde defnedildi.
İpek Elmas, Dereköyü’nde 1936 yılında 5 çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi. Küçük yaşlarda köy koşullarının kız çocuklarına yüklediği ağır sorumluluklarla büyüyen İpek anne, 1954 yılında amcasının oğlu Hüseyin Ateş ile evlendirildi. Bu evlilikten Melek ve Kamber isimli iki çocuğu oldu. Çocuk yaşlarda hem çocuklarına bakan, hem de tarlada çalışan, çobanlık yapan İpek anne, eşinin askere gidip gelmesinin ardından hayatına sadece çocuklarıyla devam etmek zorunda kaldı. Askerlikten sonra farklı bir kente çalışmaya giden Hüseyin Ateş, bir daha köye dönmedi. İki çocuğuyla tek başına kalan İpek anne, yeniden evlenmesi için yapılan toplumsal baskıya boyun eğmeyerek, çocuklarını yalnız büyüttü.
KÜRTÇE DIŞINDA DİL ÖĞRENMEDİ
Emekçi bir kadın olarak tanınan İpek annenin bir diğer bilinen yanı da, diline olan bağlılığı oldu. 1980 askeri darbe sonrasında tutuklanan oğlu Kamber Ateş’in ziyaretine gittiği 1981-1982 yılları arasında İpek anne, anadili Kürtçe dışında dil bilmemesinden kaynaklı oğlu ile görüşebilmek için sadece “Kamber Ateş nasılsın” dedi. İpek annenin hayatı boyunca kullandığı tek Türkçe kelime bu oldu. Gitmek zorunda kaldığı kentlerde kendisine dayatılan Türkçe’yi kullanmadı.
Kendi anadilinden başka bir dil kullanmayan İpek anneyi, görüşten döndükten sonra hücre arkadaşının “annenle ne konuştunuz?” sorusuna “neler neler…” diye cevap veren Kamber Ateş, Mezopotamya Ajansı’na (MA) anlattı.
TÜRKÇE DIŞINDA KONUŞMAK YASAKTI
1980 yılında Ankara’da üniversite okuduğu sırada meydana gelen Çorum olaylarını protesto ettikleri sırada gözaltına alındığını aktaran Kamber Ateş, sonrasında Mamak Askeri Cezaevi’ne konulduğunu anlattı. Yargılanması sonucu aldığı 11 yıl cezanın 5 yılını Mamak Askeri Cezaevi’nde geçiren Ateş, cezaevindeki baskıları ve annesinin görüşüne gelişini şu sözlerle anlattı: “Kamuoyuna yansıyan o diyalog 1981 ya da 1982 olabilir. Ben de tam hatırlamıyorum. Yakınlarımızla görüşebilmek için yarım saat önce koğuştan çıkarılıyor, çeşitli baraj ve barikatlardan geçiyorduk. Yani şiddet görüyorduk. Ziyaretçi karşısına çıkana kadar epey hırpalanıyorsun. Orada ise sadece 5 dakikalık bir görüş oluyordu. Türkçe dışında başka bir dil konuşmak, sağa-sola bakmak, işaret etmek, anlaşılmayan bir hareket yapmak yasaktı. Bir nevi esir muamelesi yapılıyordu. Öyle anlar oluyordu ki ailelerimizin gelmesini istemiyorduk. Onlara yaşatılacakları görmemek, ya da bize yaşatılanları onların görmemesi için.”
3 KEZ ‘KAMBER ATEŞ NASILSIN?’ DİYE SORDU
Annesinin Kürtçe dışında dil bilmediği için her görüş gününde tedirgin olduğunu dile getiren Ateş, “Annem beni şaşırttı. Dışarıdaki aileler ona yardımcı olmuş. Ona, ‘Sen Türkçe bilmiyorsun ama oğlunun adını biliyorsun, bir de nasılsın? dersin’ demişler, o da ezberlemiş. Biz zaten şiddet görüyorduk ama ailemizin de şiddet görmesi canımızı daha çok acıtıyordu. Ziyaretçilerin desteği ile öyle bir olay yaşanmadı. Annem ‘Kamber Ateş nasılsın’ diye sorduğunda Türkçe öğrendiğini sandım. İyi olduğumu söyledim, kız kardeşimle sohbet ettim. Annem bir kez daha ‘Kamber Ateş nasılsın?’ diye sordu. Aynı soruyu üçüncü kez sorunca Türkçe öğrenmediğini anladım” diye belirtti.
CEZAEVİNE ELİNDE ÇİÇEKLERLE GELDİ
Daha sonra Çanakkale’de bulunan bir cezaevine sevk edildiğini dile getiren Ateş, annesinin yılda bir kez de olsa kendisini ziyaret ettiğini aktardı. Ateş, şöyle devam etti: “Mamak’ta hem senin, hem de ziyaretçinin başında asker bekliyordu. Konuşmanın çetelesini tutuyor. Oradaki askerin o anki vicdani kanaatine kalıyorsunuz. Çanakkale’deki cezaevinde biz bize olduğumuz için Kürtçe konuşabiliyordu. Çanakkale’deki cezaevinde bir anımı unutamıyorum. Annemin bir ziyareti Anneler Günü’ne denk gelmişti. Ona çiçek götüreyim diye düşündüm, sonra zaten köyde çiçekler arasında yaşıyor deyip vazgeçtim. Bir baktım annem elinde bir demet çiçekle gelmiş. Sarıldık, bana çiçek getirmesi beni utandırmıştı.”
ÖCALAN’I SORDU
1999 yılında PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın uluslararası komployla Türkiye’ye getirildiğinde annesi ile Ankara’da olduğunu hatırlatan Ateş, bir anısını şu sözlerle paylaştı: “Annem birden elimden tutarak, beni televizyonun karşısına götürdü. Televizyonda Abdullah Öcalan’ın Türkiye’ye getirilişi gösteriliyordu. Geçmişte yaşatılanlardan kaynaklı galiba; ‘bu bizimkisi mi?’ diye sordu.”
HİÇ TÜRKÇE KONUŞMADI
Ateş, annesinin hiç Türkçe öğrenmediğini ve anadiline hep sahip çıktığını belirtti. Annesinin Kürtçe dışında başka dil bilmediği için zorluklar çekmesine rağmen dilini konuşmakta ısrar ettiğini ifade eden Ateş, “Ankara’ya geldiğinde hastanelere götürdüğümüzde dil yüzünden çok sıkıntı yaşadı. Annem bana Kürtçe söylüyor, ben doktora Türkçe anlatıyordum. Hiç Türkçe öğrenmedi. Kendi dilini, kendi çevresini, toprağını evini önemsiyordu. Türkçe anlıyordu ama ben hiç konuştuğunu görmedim. O kadar evde Türkçe konuşan olmasına rağmen ağzından tek Türkçe kelime duymadım. Hep kendi diliyle konuştu” sözleriyle annesinin diline olan bağlılığını anlattı.
AKLI HEP KÖYÜNDEYDİ
Annesini sağlık sorunlarından dolayı 12 yıl önce İstanbul’da yaşamak zorunda kaldığını dile getiren Ateş, köyüne olan özlemini de şöyle özetledi: “Ruhen köyünden hiç çıkmadı. Bedeni gitti, gezdi ama ruhen köyündeydi. Sağlık sorunları nedeniyle köyden çıkmak zorunda kaldı. Köyüne özlemini dile getirirdi. Bir kere hastalık döneminde köye götürdük; ‘Burada ölsem güzel olacak’ diyordu. Tekrar İstanbul’a döndüğümüzde yakınlarına ‘bu yılda ölmedim’ derdi.” Annesini köyünde defnetmelerinde köy halkının ona bağlılığından kaynaklı olduğunu söyleyen Ateş, ekledi: “Herkesin üzerinde emeği vardı. Onu burada defnedeceğim deseydim de uçakla götürürlerdi. Köy insanımız orada tipi de olsaydı o tipiyi yarıp, annemi oraya götürürlerdi.”
MA / Berivan Altan