Asghar Farhadi’nin yeni filmi ‘Satıcı’da İran’ın yaşadığı hızlı değişimi, kentleşme ile ortaya çıkan yeni kültür ile geleneksel kültür arasındaki gerilim üzerinden anlatıyor. Bir çiftin trajedisini anlatan filmde hikaye ahlak, vicdan, suç ve ceza kavramlarının sonuçları üzerinden örülüyor
Önder Elaldı
İran sinemasının usta yönetmenlerinden Asghar Farhadi’nin yeni filmi “Satıcı” bugün vizyona girdi. En İyi Yabancı Film Oscar’ını alan “Bir Ayrılık” ve “Geçmiş” filmleriyle tanıdığımız Farhadi’nin, yeni filmi “Satıcı”da tiyatro ile uğraşan bir çiftin yaşadığı trajedi ekseninde İran’ın yaşadığı hızlı değişime odaklanıyor. Filmin ismini Arthur Miller’ın “Satıcı’nın Ölümü” adlı tiyatro eserinden alan Farhadi, İran’ın yaşadığı bu hızlı değişim ile Miller’ın esere konu olan Amerika’nın o dönemdeki yaşadığı hızlı değişim arasında paralellik kurar. Farhadi aynı zamanda Miller’ın oyununu filmin konusunun bir parçası haline getirerek de gençlik yıllarında ilgilendiği tiyatroya olan sevgisini bir kez daha gösterir. Film boyunca modern yaşam ile geleneksel yaşamın iç içe geçmişliği ile birlikte kentleşmenin yarattığı yeni kültürün egemen bir değer olmaya başlamasına tanık oluruz. Tahran’da çekilen filmde aile yaşamı üzerinden çözülmeye başlayan geleneksel kodları da izleriz. İran’da yaşanan değişimi ahlak, vicdan, suç ve ceza kavramları üzerinden aktaran film, ortaya konulan davranışların sonuçlarının sorumluluğunu bireyin yüklenmesi gerektiğinin de altını çizer.
Yeni evle gelen felaket
Film, Tahran’ın merkezinde yaşayan ve tiyatroyla uğraşan Emad ve Rana’nın yaşamının bir kesitini konu alıyor. Çift, yan taraflarında yapılan inşaatın evlerine verdiği zarar nedeniyle evlerini acilen boşaltmak zorunda kalırlar. Tiyatrocu arkadaşının acil olarak bulduğu eve yerleşen ikili, burada başlarına gelecek felaket, filmin konusunu oluşturur. Rana, eşinin eve gelmesini beklediği bir zamanda içeriye giren bir yabancının Rana’ya yaptıkları sonrası gelişen olaylar, filmin merkezine aldığı değişimi anlatan olaylar silsilesine tanık oluruz. Emad, eşinin polise yaşadıklarını anlatmak istememesi sonucu polisi çağırmaz ve olayı kendisi araştırmaya başlar. Araştırmaları her geçen gün yeni bilgilere ulaşmasını sağlar. Komşuların anlatımları üzerinden eski kiracının evi hayat kadını olarak kullandığı gerçeğine ulaşır ve bu gerçek eşinin yaşadığı felaketle olan bağını ortaya çıkarmasına yardımcı olur. Zamanla ulaştığı ipuçları onu saldırgana ulaştırır.
Odak değerlerde yaşanan değişim
Filmin merkezine aldığı değişim, Tahran’da yaşanan kentleşmenin yarattığı yeni kültür üzerinden anlatılır. Daha ilk sahnede çarpıcı bir şekilde karşımıza çıkar. Emad ve Rana’nın yaşadığı apartman yanda yapılan inşaat nedeniyle yıkılma tehlikesi yaşar ve boşaltılır. Yapılan binanın yanındaki apartmanı yıkma noktasına getirmesi eskinin yıkılmaya başladığı ve yeninin acımasızca kendini var ettiği sürecinin ilk şahitliğini yaparız. Aynı zamanda karakterlerin birbiriyle olan diyalogları üzerinden yaşanan bu değişimi insanların çaresizce izlediğine de tanık oluruz. Farhadi, fonda kentin yaşadığı bu değişimi verse de aslında dikkat çekmek istediği gerçek değerlerin yaşadığı değişimi göstermek. Yaşanan değişimin kendisini anlatmak, yönetmenin odağına aldığı mesele olsa da altını çizmek istediği asıl mesele ise değişimle birlikte daha görünür olmaya başlayan yozlaşma.
İntikam ve vicdan karşıtlığı
Modernleşme fikrinin içkin olduğu değişimle beraber ortaya çıkan yozlaşmayı farklı olaylarla ören Farhadi, yozlaşmanın sembol ifadesini ise saldırganın kimliği ile ortaya serer. Yaşlı bir adam olan tecavüzcüden intikam almak için yanıp tutuşan Emad, yaşlı adama cezayı onu ailesiyle yüzleştirerek vermek ister. Tam da bu noktada Rana’nın, eşinin intikam çabalarına karşı yaşlı adamın yaşadığı acıyı hissedip vicdanını harekete geçirmesi, filmde birbiriyle çarpışan duyguları etkin bir şekilde gösteren önemli bir sahne olarak karşımıza çıkar. Son kertede ise Farhadi, yaşlı adama yaşattığı akıbet ile suç ve ceza ikileminde nerede durduğunu net bir şekilde gösterir.