Yazar Soreş Reşi, Orta Anadolu Kürtlerinin ‘Son isyancısı’ olarak nam salan Heci Buxurci’nin hayat hikayesini kitaplaştırdı
Kürtlere yönelik soykırım girişimlerine karşı Orta Anadolu Kürtlerinin isyan geleneğini sürdüren Heci Buxurci’nin isyanı askere gitmemesiyle başlar. Ondan sonra askerden kaçan, askere gitmek istemeyen, haksızlığa uğrayan ne kadar Kürt varsa, Buxurci’nin etrafına toplanır.
Şêx Seîd’e karşı savaşmaz
Buxurci’nin, devlet tarafından askere alınmak istenmesiyle başlayan isyanı 17 yıl boyunca sürer. Buxurci’nin babası; “Gel devlete teslim ol. Devletin, şark isyanından dolayı askere ihtiyacı var. Askere git. Devlet seni affeder” der. Buna karşılık Buxurci ise, “Ben Kürdüm, şarka gidip Şêx Seîd ve Kürt kardeşlerime karşı savaşmam” cevabını verir. Buxurci’nin hayat hikayesini kitaplaştıran yazar Soreş Reşi, Buxurci’nin aslında toplumsal itirazı temsil eden bir eşkiya olduğunu belirterek, “Bu isyanda sisteme ve ona bağlı kurumlarına karşı bir başkaldırı, fakiri ve ezilenleri koruma vardır. Klasik eşkıyalığın özelliklerini taşımaz. Yani kendi çıkarı için yol kesmez, çıkar sağlamaz ve devlete karşı gelmez. Daha çok toplumsal itirazı temsilen ortaya çıkar” diyor.
Komplo ile yakalanır
Buxurci, arkadaşları olan Xeloye Deli Pepe ve Mıste Tozo ile birlikte Haymana’ya bağlı Tepeköyü’nde, Türk devlet güçlerinden saklandıkları sırada ihbar sonucu etrafları sarılarak, “af çıktı” yalanıyla yakalandıklarını dile getiren Reşi, şöyle devam ediyor: “Burada başları kesilerek Atatürk’e gönderilir ve bedenleri köy köy gezdirildikten sonra Haymana merkezde bir hafta asılarak teşhir edilir; bununla halkın gözü korkutulur. Mezarının ise hala nerede olduğu bilinmez.”
Çerkez Ethem ile ilişkisi
Reşi’ye göre Şêx Seîd’in kendisine katılması için Buxurci’ye elçi gönderir. Ancak Buxurci, bu talebi kabul etmez; bunun yerine silah, cephane ve para gönderir. Çerkez Ethem kendisine iyi bir maaşla komutanlık teklif eder, Buxurci bunu da reddeder; Ethem zor kullanmak isteyince Buxurci, tek kurşunla onun kalpağını uçurur ve bundan vazgeçmesini sağlar. Mustafa Kemal Konya’ya giderken kendisine suikast düzenler ama yara almadan kurtulur. Reşi, 1917-1933 tarihleri arasında, Buxurci’nin, örgütlediği Kürt gruplarıyla Mustafa Kemal’e karşı 17 yıllık isyan direnişi sergilediğini ifade ediyor.
Arşivlerde yer almaz
Reşi, sözlerini şöyle sürdürüyor: “17 yıllık bu direniş maalesef devlet arşivlerinde çok az yer alıyor. Bunun sebebi ise Heci’nin bir dönem Çerkez Ethem ve Şex Seîd ile olan ilişkisidir. Ankara, Konya ovasının ortasında patlak veren bu Kürt orijinli direnişi insanlara anlatabilmekte sıkıntı yaşamış olmalı ki, Heci Buxurci resmi tarihin gayri resmi bir aktörü olarak duruyor. Yine de 1930’lu yılların İdare Mecmuası’nda Heci’ye dair birkaç kayıt vardır. Buna göre Konya’nın Omeranlı köyünden olan Heci 1926’dan 1933 yılına kadar, 2 adam öldürmüş, 1 şehir baskını yapmış, 27 defa yol kesmiş, 92 defa dağa adam kaldırmış, 210 köy baskınında bulunmuş.”