Batman’ın 50 yıllık sorunu haline gelen ve bir türlü ıslah edilmeyen İluh deresi insan sağlığı ve çevreyi olumsuz etkiliyor. Dere yatağındaki kirlilik her geçen gün artarken, dere ıslahı ile ilgili verilen tüm vaatler ise lafta kaldı.
1940’lı yıllarda ismi İluh köyü olan Batman, daha sonra Raman bölgesinde petrolün bulunması ile göç almaya başladı. Bunun yanı sıra 90’lı yıllarda köy yakmaları ile birlikte İluh, Yeşiltepe, Karşıyaka, 19 Mayıs, Petrolkent, Hürriyet, Kısmet, Çay, Huzur ve Çarşı gibi mahallelerin bulunduğu İluh deresinin çevresi yoğun göç almaya başladı. Gerekli alt yapıya sahip olmadığı için İluh, kentin tel duvarlarla örülü özel site kompleksi olan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) ait tüm atık sular ve mahallerdeki çöplerin döküldüğü bir dereye dönüştü. Dere yatağı birkaç defa temizlenmesine rağmen kirlilik sorununa yönelik kapsayıcı bir çözüm oluşturulmadı.
BİNLERCE İNSAN SAĞLIKSIZ KOŞULLARDA YAŞIYOR
Batman’ın en eski yerleşim yeri olarak da bilinen ve yaklaşık 5 bin evin bulunduğu İluh deresinde yaşanan kirlilik binlerce insanın yaşamını olumsuz etkiliyor. İluh deresinin etrafında yaşayan yurttaşlarda astım, bronşit ve cilt hastalıklarının görüldüğü ifade edilirken, olası sel felaketlerinde taşan dere yatağı can ve mal kayıplarına da neden oluyor.
SEL FELAKETİ BİRÇOK SORUNU BERABERİNDE GETİRDİ
31 Ekim 2006 tarihinde yaşanan sel felaketi ile birlikte dere yatağındaki tüm evler sular altında kaldı. 11 yurttaş yaşamanı yitirdi, yüzlerce hayvan sel sularına kapılarak boğuldu. Felaketin üzerinden 11 yıl geçmesine rağmen dere yatağındaki yapılaşma halen devam ederken, 2006 yılından sonra gerek yerel yönetim gerekse siyasi partiler tarafından derenin ıslah edilmesi gündeme getirilse de şu ana kadar herhangi bir gelişme yaşanmadı.
KENTSEL DÖNÜŞÜM ÖN RAPORU HAZIRLANDI
DBP’li belediye 2016 yılında kapsamlı bir çalışma yürütme kararı alarak İluh deresinin ıslahı ve derenin etkilediği mahallelerde çalışma başlattı. Belediye, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Batman Üniversitesi’nden aralarında mühendis, sosyolog ve psikologların bulunduğu bir ekip oluşturularak tüm mahallelerde yüz yüze görüşmeler gerçekleştirdi. Sosyal, ekonomik, eğitim, dil, göç, kültür, yaş ortalaması, sağlık güvencesi, ısınma ihtiyacı, çalışma koşulları, gelir dağılımı, konut tipi, gibi kriterlere göre dereden etkilenen 10 mahalledeki yurttaşlara yönelik 882 anket çalışması yapıldı.
İHTİYAÇLARI DİKKATE ALINACAK BİR PROJE İSTİYORLAR
Yapılan anketler sonucu “Kentsel Dönüşüm Ön Raporu” hazırlandı. Raporda, mahallelerde oturanların yüzde 95’i oturdukları mahallelerdeki sorunlarla ilgili iyileştirmelerin yapılmasını ve kendi ihtiyaçlarına göre bir dönüşüm yapılmasını talep ettiklerini dile getirdi. Yaşanan sorunların oranlarının dağılımında ise farklı başlıklar altında uygulanan anket çalışmalarında yurttaşların sorunlarının yüzde 73’ünü çevresel, yüzde 70’ini park ve çocuk bahçesi gibi alanların yetersiz oluşu, yüzde 69’unu İluh deresiyle ilgili problemler, yüzde 56’sını belediye hizmetlerinin yetersiz oluşu ile yüzde 50’sinin ise mahallerde yaşanan güvenlik sorunları olduğu ifade edildi.
KAYYUM ATANMASIYLA ERTELENDİ
Anketlerde İluh deresinin yarattığı riskten en çok etkilenen mahallelerin Çarşı ve İluh mahalleleri olduğu bununla birlikte Çarşı mahallesinde yaşayanların yüzde 86’sı, İluh mahallesinde de yaşayanların yüzde 73’ü derenin kendileri için can güvenliği riski oluşturduğunu söyledi. Raporda, derenin kokusundan rahatsız olanların çoğunluğunun Çarşı, Huzur ve İluh mahallesinde yaşayanlar olduğu kaydedilirken, mahallelerde yaşayanların yarısından fazlasının iş güvencesinin olmadığı, asgari ücretin altında çalıştığı öğrenildi. Saha çalışmasının ardından dere ıslahı için mahallerdeki yurttaşların ihtiyaçlarına göre bir ıslah projesi başlatılarak derenin tamamen ıslah edilmesi planlandı. Ancak bu planlama 11 Eylül’de Batman Belediyesi’ne kayyum atanmasıyla birlikte hayata geçirilemedi.
DERENİN BİR KİLOMETRESİ ISLAH EDİLECEK
Batman Belediyesi’ne kayyum olarak atanan Ertuğ Şevket Aksoy tarafından İluh deresinin ıslahı tekrar gündeme getirildi ve derenin ıslahı için ihale süreci başlatıldığı açıklandı. Bu kapsamda tüm mahallelerin kentsel dönüşüme alınacağı ve derenin sadece bir kilometrelik bölümünün ıslah edileceği belirtildi. Yaklaşık olarak 35 milyon TL maliyete sahip olacak dere ıslahı için 9 Şubat 2017 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan bir heyet İluh deresinde incelemelerde bulunarak derenin ıslah edilmesi, dere kenarında 100 metrelik bir alanda bulunan evlerin yıkılması ve mesire alanına çevrilmesi planı çıkarıldı. Yeni yerleşim yerinin TOKİ tarafından yapılacağı ve mahallelerde yaşayan insanların ihtiyaçlarının dikkate alınıp alınmayacağı ise yurttaşları düşündürüyor.
VAATLER TEKRARLANDI ANCAK SOMUT BİR ÇALIŞMA YOK
Yine 22 Mart’ta Batman’a gelen Başbakan Binali Yıldırım da, Batman’ın 50 yıllık sorunu olan İluh deresi ile ilgili kentsel dönüşüm projesini başlatacaklarını, bu kapsamda da İluh deresini ıslah ederek, derenin etrafını da mesire alanı haline getireceklerini dile getirdi. Aynı vaadi 22 Haziran’da Batman’a gelen Çevre ve Şehircilik Bakanı Veysel Eroğlu da tekrar gündeme getirdi.
BARİYER YAPILMAMASI BİRÇOK ÖLÜME VE KAZAYA NEDEN OLUYOR
DSİ 10. Bölge Müdür Yardımcısı Veysi Kanat daha önce yaptığı bir açıklamada İluh deresinin temizleneceğini belirtmiş ve 2016 yılında da ıslah işlemlerinin biteceğini kaydetmişti. Ancak dere için şuana kadar yapılan tek somut çalışma DSİ tarafından 24 Mart 2016 tarihinde kaza ve ölümlerin önlenmesi için derenin kenarına 2 bin 195 metre uzunluğunda yapılan beton bariyerler. 2016 Mayıs ayı sonuna kadar tüm risk oluşturan mahallelerde bariyer yapımının biteceği açıklanmasına rağmen çalışma yarıda bırakıldı. Yapılmayan bariyerler nedeniyle derenin en çok risk oluşturduğu İluh ve Çay mahallelerinde birçok kaza ve ölümlü olay meydana geldi.
DERENİN ISLAHI HEP SÖYLEMDE KALDI
Derenin çevresel kirliliğinden en çok etkilenen mahallerden biri olan İluh mahallesinde yaşayan yurttaşlar, derenin Batman’nın çöplük alanına dönüştürüldüğüne dikkat çekti. Dereye dökülen atık sular ve çöpler nedeniyle özellikle yaz aylarında etrafa kötü kokular yayıldığını ve sağlıklarının tehdit altında olduğunu belirten mahalleli, derenin etrafında beton bariyerlerin olmaması nedeniyle sık sık ölüm ve kazaların yaşandığını dile getirdi. Öte yandan yaşanan sel felaketinin ardından dere ıslah çalışmalarının sadece söylemde kalması ve kapsamlı bir çalışma yapılmamasını da eleştiren mahalleli, İluh deresinin gün geçtikçe daha da çok kirlendiğini ifade ederek, derenin kendi ihtiyaçları dikkate alınarak bir an önce ıslah edilmesini istedi.