Cizre’de onlarca çocuğun geçim kaynağı haline gelen Kelandî ve Qelandî diye adlandırılan karpuz çekirdekleri, yurttaşların sohbetlerinin vazgeçilmez bir parçası.
Şırnak’ın Cizre ilçesinde her gün yüzlerce kişi tarafından çitletilen karpuz çekirdeği kentliler tarafından çok sevilmesinin yanı sıra çocuklar için de önemli bir geçim kaynağı. Çevre il ve ilçelerden getirilen karpuz çekirdekleri, Qelandî (Kavrulmuş) ve Kelandî (Kaynatılmış) olarak ikiye ayrılıyor. Neredeyse kentin bütün kafe ve sokaklarında bulunan masalarda yerini alan Qelandî kavrulma süresine, Kelandî ise yapılış şekline göre birbirinden ayrılıyor.
CİZRELİLER ‘ZOR’U TERCİH EDİYOR
Karpuz çekirdeği çitlemeye yeni başlayanlar için genelde tercih edilen Kelandîler, tuz oranı, kaynatılma derecesi ve ıslaklığına göre ayrılıyor. İçerdiği tuz oranı nedeniyle dudak ve dili yakan Kelandî tüketicileri bu etkiyi kırmak için bol su tüketmek zorunda kalıyor. Çitlemek noktasında profesyonelleşen kişiler tarafından tercih edilen Qelandîler ise kavrulma derecesine göre farklılaşıyor. Kavruldukça serleşen kabukları sayesinde çitlemesi daha kolay olan Qelandîler, Cizreliler tarafından diğerine göre daha çok tüketiliyor.
ÇOCUKLAR İÇİN GEÇİM KAYNAĞI
Kentin içinden geçen Dicle Nehri kenarındaki parklarda oturanlar tarafından çokça tüketilen karpuz çekirdekleri artık kuruyemişlerde de yerini almaya başladı. Koyu sohbetlerin yapıldığı masalarda çay eşliğinde tüketilen çekirdeklerinin ana satıcıları ise küçük yaştaki çocuklar. Çekirdekleri küçük tepsilerde birkaç kilo şeklinde taşıyan çocukların birçoğu yıllardır bu işi yapıyor. Genelde okulu terk ederek bu işe başlayan çocuklar, okul kitaplarının yaprakları içinde çekirdekleri müşterilerine sunuyor.
HİLELİ BARDAKTA 1 TL’YE SATILIYOR!
Cizreliler tarafından “Tovikçi” ve “Dendikçi” diye çağırılan ve geçtikleri her yerde Qelandî ve Kelandî diye bağıran çocuklar, sabahtan akşama kadar emeklerinin karşılığını alabilmek için ise birbirleriyle yarışıyor. Genelde içi bantlanmış çay bardaklarında servis edilen çekirdekler 1 TL’den satılıyor.
GÜNDE 150-200 KİLO KELANDÎ VE QELANDÎ SATILIYOR
Yaklaşık 7 yıldır karpuz çekirdeklerinin toplu satışını yapan kuruyemişçi Selahattin Erdem, günde ortalama 150-200 kilo karpuz çekirdeği satıyor. Bu işi kendisinden öğrenip yapan 5 kişinin daha olduğunu kaydeden Erdem, marketler başta olmak üzere birçok noktaya da satış yaptığını dile getirdi. Qelandîlerin kilosunu 6 TL’ye, Kelandîlerin kilosunu ise 10 TL’ye sattığını belirten Erdem, çekirdeklerin genelde Mardin’in Midyat ilçesinden getiriyor.
ÇOCUKLAR GÜNDE 30-35 TL KAZANIYOR
6 yıldır kentin sokaklarında çekirdek satan Abdullah Başkurt adlı çocuk ise, günde 30-35 TL arası kazanıyor. Özelikle akşam saatlerinde park ve kahvehaneleri dolaştığını belirten Başkurt, kentte en az 150 çocuğun bu işi yaptığını söyledi. Başkurt, daha fazla kazandığı için kuruyemişçiden almak yerine annesinin hazırladığı çekirdekleri satıyor.