İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, geçtiğimiz hafta 18 yıldan sonra Japonya’yı ziyaret eden cumhurbaşkanı oldu. Ruhani, ziyaretini Japonya Başbakanı Shinzo Abe’nin resmi daveti üzerine gerçekleştirdi. Ruhani’nin ziyareti birçok çevre tarafından Japonya’nın ABD ile İran arasında yaşayan gerginliğin azaltılması, Japonya’nın ABD ile İran arasında arabulucuk yapmak istediği yönünde değerlendirildi.
RUHANİ, OLUMLU SİNYALLER VERDİ
Ruhani, ziyaretten sonra yaptığı açıklamada, ABD’nin 2018 yılı Mayıs ayında tek taraflı olarak nükleer enerji anlaşmasından çekilmesinden sonra başlayan gerginlik ve anlaşmanın yenilenmesi ve ABD ile yapılabilecek müzakerelere ilişkin olumlu sinyaller verdi.
İran Cumhurbaşkanı, Japonya ziyareti sırasında şunları söylemişti:
“Nükleer anlaşma İran için son derece önemli. Bu nedenle ABD’nin anlaşmadan tek taraflı ve yersiz çekilmesini güçlü bir şekilde kınıyoruz. Japonya’nın ve dünyada diğer ülkelerin, anlaşmanın sürdürülmesi yönünde çaba göstermesini umuyoruz. Menfaatlerimiz çerçevesinde yapılacak hiçbir müzakere ve anlaşmadan yüz çevirmeyiz. Geride bıraktığımız yıllarda İran, müzakere ve mantık yoluyla kendi menfaatini koruduğunu göstermiştir. İran, müzakere ve kazan-kazan anlayışıyla etkili ve kalıcı bir anlaşmaya ulaşılacağına her zaman inanmıştır.”
HAMANEY’İN BAŞDANIŞMANINDAN TEPKİ
Ruhani’nin Japonya’da yapacağı görüşmelerde ABD ile müzakerelerin olup olmayacağına ilişkin tartışmalar sürüyor. İran’ın Dini Lideri Seyid Ali Hamaney’in daha önce bu müzekereleri yasakladığı için, ‘müzakerelerin olup olmayacağına izin verir mi’ şeklinde soru işaretleri de ileri sürülmüştü. Ziyaretten kısa bir süre sonra ABD ile İran arasında gizli bazı görüşmelerin yapıldığına dair haberler de yer almaya başladı.
Ruhani’nin verdiği olumlu mesajlar ve ABD ile görüşme meselesi, Dini Lider Seyid Ali Hamaney’e yakın kişiler tarafından yapılan açıklama ile reddedildi.
VELAYETİ: SÖYLENTİ
Konuya ilişkin bir açıklama Ayetullah Hamanei’nin Başdanışmanı Ali Ekber Velayeti’den geldi. Velayeti, İran ile ABD’nin perde arkasında ilişkilerinin olduğuna yönelik haberleri yalanlayarak, “Bunlar söylentiden ibarettir ve gerçekleri yansıtmamaktadır” dedi.
Bir Rus TV kanalına konuşan Velayeti, ABD ile yaptırım kalkmadan herhangi bir müzakere yürütmeyeceklerini belirterek, “Böyle bir görüşme için henüz herhangi bir karar almadık. İran’ın kesin kararı, İranlı ve Amerikan yetkililerinin hiçbir şekilde görüşmemeleri doğrultusundadır” dedi. Velayeti’nin açıklamaları İran Dini Lideri Ali Hamaney’in ABD ile müzakere ve görüşmeleri yasaklaması kararının devam ettiği şeklinde yorumlanıyor.
İRAN ATOM ENERJİSİ KURUMUNDAN AÇIKLAMA
İran, ABD’nin nükleer enerjiden tek taraflı çekilmesinin ardından nükleer enerji reaktörlerini harekete geçirerek yeniden üretime başladı. Ruhani’nin Japonya’da yaptığı açıklamalarda, nükleer enerji anlaşmasının yenilerek devam etmesi, bu anlaşmada bulunan ülkelerin ABD’ye baskı yapması istenmişti. Nükleer enerji anlaşmasının yenilenmesi İran’ın ABD’nin anlaşmadan çekilmesinden sonra yeniden aktif hale getirdiği Arak’taki nükleer enerji santrallerini durdurması anlamına geliyor.
Nükleer enerji anlaşmasının devam ettirilmesi ve yenilenmesi ile aktifleştirilen reaktörlerin durdurulmasını beraberinde getirmesine tepki İran Atom Enerjisi Genel Müdürü Ali Ekber Salihi’den geldi. Arak ağır su reaktörünün ikincil devresinin hizmete açılması töreninde konuşan Salihi, yaptırımlar kaldırılmadığı sürece İran hiçbir şey yapmayacağını belirtti.
Salihi, UAEK yeni Genel Müdürünün kurumun meselelerini iyi bildiğini ve İran meselelerinde insaflı davranacağını açıkladığını, zaten bunu yapmazsa bile İran’ın tepkisinin ne olacağını bildiğini vurguladı.
Ruhani’nin Japonya Başbakanı Abe ile görüşmesine değinen Salihi, Fransızların iki tarafın kabul edeceği bir anlaşma peşinde olduklarını belirtti. Ancak İran ilk önce tüm yaptırımların kaldırılmasını istediğini, bu şart gerçekleştiği takdirde diğer meseleleri 5+1 çerçevesinde ele almanın mümkün olacağını ifade etti.