Türkiye’nin çocuk karnesi: İyiye değil daha da kötüye gidiyor

20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü’nde çocuklarla ilgili veriler ürkütücü boyutlarda. Bölgede çatışmalı süreç nedeniyle binlerce çocuk, yaşam, barınma, sağlık, eğitim gibi en temel haklarından mahrum bırakıldı. Çocuklara yönelik istismar olayları ve uyuşturucu kullanımı da psikolojik savaşın bir parçası olarak yaygın hale getirildi. Binlerce çocuk, aileleriyle birlikte çatışma ve yıkım nedeniyle göç etmek zorunda bırakılırken, çocuk üzerinde devlet şiddeti ise hiç eksilmedi. Polis ve asker kurşununun yanı sıra patlayıcı ve zırhlı araçlar da durmadan çocuklardan can aldı.

Canını kurtaran çocuklar ise tutuklanmakla yüz yüze kaldı. AKP iktidarında, 2002’den 2017 yılına kadar binlerce çocuk cezaevine konuldu. Çocuklar tutulduğu cezaevlerinde şiddete ve istismara maruz bırakıldı. Adalet Bakanlığı, ihlalleri sıfıra çekmek yerine, çareyi yeni cezaevlerini açmakta aradı.

Çocukların maruz kaldığı hak ihlallerini, hazırlanan rapor ve rakamlar ortaya koyuyor. Raporlarda, binlerce çocuğun savaş nedeniyle tüm yaşamsal haklarından mahrum bırakıldığı gözler önüne seriliyor.

Adalet Bakanlığı Hatay, Diyarbakır, Tarsus, Kayseri ve Çorlu’da 5 yeni cezaevi açılacağını açıklayadursun, çocukların cezaevlerinde maruz bırakıldıkları şiddet, istismar ve yaşamına son verme olayları ise arttı. Bakanlığın verilerine göre, 2009’dan 2017 yılına kadar 18 ile 21 yaş arasında 68 çocuk ve genç yaşamını yitirdi. Ölümler, “Şüpheli ölüm” olarak kayıtlara geçti.

Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre, AKP’nin iktidar olduğu 2002’den günümüze kadar cezaevindeki çocuk sayısı yüzde 26 arttı. 2002 yılında cezaevinde bulunan çocuk hükümlü sayısı 548 iken, bu sayı 2017 yılında yüzde 33 artarak 731 oldu. Çocuk tutukluların sayısı ise yüzde 23 artarken, 2002 yılında cezaevinde tutulan çocuk sayısı ise 2017 yılında 350 kişi artışla bin 847’ye yükseldi.

İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) verilerine göre, çocuklarla ilgili son 3 yılda 18 işkence başvurusu yapıldı. Çocuk tutuklu ve hükümlülere kötü muamele ve işkence iddialarıyla ilgili 2015 yılında 4, 2016 yılında 4, 2017 yılında ise 10 başvuru yapıldığı kaydedildi.

Kuruluşlar Arası Çocuk Ölümleri Tahmin Grubu IGME tarafından hazırlanan rapora göre,  bugünkü yaşam koşullarına göre dünyada 2017 ile 2030 yılları arasında 60 milyon çocuk beş yaşına gelmeden göç, savaş, şiddet ve kıtlık gibi nedenlerden dolayı yaşamını yitirecek ve bu ölümlerin ise çoğunluğunu yeni doğan çocuklar oluşturacak.

Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim Sen) tarafından 2016-2017 Eğitim-Öğretim Yıl Sonu Eğitimde Cinsiyetçilik Raporu’na göre, kadın örgütlerinin çıkardığı istatistikler ve mahkemelere yansıyan olaylar neticesinde, Milli Eğitim Bakanlığı’nın istismarı meşrulaştıran politikaları nedeniyle 2017 yılının ilk beş ayında en az 182 çocuk cinsel istismara maruz bırakıldı.

2002’den bu yana 18 yaşın altında 440 bin çocuk maruz bırakıldığı istismar sonucu hamile kaldı. 15 yaşın altında istismara uğrayarak hamile kalan çocuk sayısı ise 15 bin 937 olarak kayıtlara geçti. Tüm bu verilere karşın çocuklara yönelik istismarı önleyecek tedbirleri almak yerine failler, yargının uyguladığı “iyi hal indirimi” ile korundu. Hükümetin son çıkardığı Müftülük Yasası’yla da çocuk yaşta evliliğin önü açıldı.

Ucuz iş gücü olarak kullanılan çocuklar ağır iş koşulları altında sömürülüyor. 2012 yılında 601 bin olan 15-17 yaş arası çalışmak zorunda bırakılan veya çalışmaya zorlanan çocuk sayısı, 2016 yılına gelindiğinde 709 bin olurken, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin raporuna göre 2016 yılı boyunca çalışmak zorunda bırakılan veya çalışmaya zorlanan en az 56 çocuk iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. 2017’nin ilk 4 ayında ise her ay en az 2 çocuk iş cinayetinde yaşamını yitirdi.

Savaş nedeniyle Ortadoğu’da yaşayan çocuklar aileleriyle birlikte göç etmek zorunda bırakılırken, binlerce çocuk göç esnasında yaşamını yitirdi veya yaralandı. Bununla birlikte çocuklar başta yaşam hakkı olmak üzere barınma, eğitim, sağlık gibi haklardan mahrum bırakıldı. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Türkiye’deki Suriyeli mülteci çocukların yüzde 40’ının okula gitmediğini belirtirken, çocukların ayrımcılığa uğradığına dikkat çekti.

Avrupa İstatistik Kurumu (Eurostat), 2016’da savaş ve kriz bölgelerinden Avrupa Birliği (AB) ülkelerine göç etmek zorunda kalan mülteci çocukların sayısının 63 bin 300 olduğunu açıkladı. Bununla birlikte 2016’da AB ülkelerine sığınan mülteci çocukların yüzde 89’unun erkek çocuğu, yüzde 11’nin ise kız çocuğu olduğu ve bu çocukların yüzde 68′ inin 16 ile 17 yaşları arasında olduğunu belirtildi.

Bölgede yaşanan çatışmalı süreç çocuk ölümlerini artırırken, 2016 yılında Şırnak, Mardin, Diyarbakır ve Hakkâri’ye bağlı ilçelerde ilan edilen sokağa çıkma yasakları sonrası özellikle hafriyat alanlarında bulunan cisimlerin ve mayınların patlaması sonucu son 20 ayda 18 çocuk yaşamını yitirdi, 33 çocuk ise yaralandı. Yine kolluk kuvvetlerinin 2008 yılından 2017 yılına kadar zırhlı araçların çarpması sonucu onlarca çocuk yaşamını yitirdi. Yaşanan zırhlı araç çarpmalarında basına yansıyan haberlerde çocuklara yönelik en az 28 zırhlı araç olayı yaşandı. Zırhlı araçlar nedeniyle en az 16 çocuk yaşamını yitirdi, 12 çocuk ise ağır yaralandı. Bu olaylarda en çok ölüm yaşanan şehirler Diyarbakır, Şırnak (Cizre, Silopi) Hakkâri (Yüksekova), Van, Batman, Erzurum, Antep, Siirt ve İstanbul olurken, yaşanan zırhlı araç çarpmalarında ise cezasızlık politikalarıyla olayın faillerine ya soruşturma açılmadı ya da takipsizlik verildi.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın verilerine göre, 16 Ağustos 2015’ten 1 Kasım 2017 tarihine kadar geçen süre içerisinde toplam 11 il ve en az 47 ilçede resmi olarak tespit edilebilen en az 268 sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Bu süreç içerisinde en az 1 milyon 809 bin kişi yaşam, barınma, eğitim, sağlık, özgürlük, güvelik, özel hayat, toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü vb. gibi haklardan maruz bırakılırken, bu ihlallerden en çok etkilenenler ise çocuklar ve kadınlar oldu.

Öte yandan İnsan Hakları Derneği 2016 İnsan Hakları İhlalleri Raporu’na göre, sokağa çıkma yasaklarında 45 çocuk yaşamını yitirdi, 40 çocuk yaralandı. Sınır bölgelerinde 8 çocuk yaşamını yitirdi, 21 çocuk yaralandı. Faili meçhul cinayetlerde 5 çocuk yaralandı. İhmal sonucu 29 çocuk yaşamını yitirdi. Mayın patlaması sonucu 14 çocuk öldürüldü. 37 çocuk yaralandı. 21 çocuk şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi. Gözaltı ve işkence de 14 çocuk, kaçırılarak işkenceye maruz bırakılan çocuk sayısı ise 17 olarak açıklandı. 219 çocuk ise toplumsal gösterilerde güvenlik güçleri tarafından yaralandı.

Yine aynı rapora göre 2016 yılında toplamda 284 çocuk hak ihlali yaşarken, eğitim alanında 507 çocuk şiddet ve istismara maruz bırakıldı. Eğitim alanında eğitim politikaları ile derinleşen çocuğa yönelik istismar ev içerisinde ve toplumsal alanda da çocukların yakınları tarafından da devam ettiği belirtildi. Çocuğa yönelik bu iki alanda ise en az 361 çocuk istismara ve şiddete maruz bırakılırken, 39 çocuk ise yaşamını yitirdi. 34 öğrenci ise öğretmenler tarafından şiddete maruz bırakıldı. Yemek zehirlenmesi sonucu 652 çocuk zehirlendi.

Her çocuğun hak sahibi, eşit, özgür ve onurlu birer birey olarak, barış içerisinde, iyi ve mutlu bir yaşam sürmesi için çocukların yararına bütüncül bir dönüşümü ısrarla savunmak amacıyla 2005 yılında Ankara’da kurulan Gündem Çocuk Derneği ise Olağanüstü hal (OHAL) kapsamında çıkarılan 677 sayılı KHK ile kapatıldı. Derneğin içerisinde çocuk gelişim uzmanı, sosyal hizmet uzmanı, sosyolog, psikolog, hukukçu, eğitimci, mimar, akademisyen, gazeteci vb. meslek gruplarından uzmanlar yer alıyordu.  Çocukların hakları için her türlü saha çalışması, sivil toplum örgütü, yerel yönetim, üniversiteler ve çocuğa yönelik çalışmalar yürüten kurum ve kuruluşlarla paylaşım içerisinde olan dernek, çocukların haklarına dair önemli gelişmelere imza attı. Kapatılmayla birlikte çocuğa yönelik eğitimden hukuka, raporlardan istismara maruz bırakılan çocuklarla dayanışmaya ve çocuk gazetesi çalışmasına kadar birçok proje yarıda kaldı.

MA